15,1 C
Warszawa
środa, 9 lipca, 2025

XX-wieczna historia górskiej wsi zapisana w kamieniu

-

Od II wojny światowej nastolatkowie górskiej wsi Skawica (Małopolskie) wykonywali na okolicznych skałach liczne ryty naskalne, które odnosiły się do życia codziennego i sytuacji politycznej. Początek tego zjawiska był związany z wizytą Marii Konopnickiej – uważają badacze.

Był to ostatni moment, aby dotrzeć do jeszcze żyjących osób, które wykonywały ryty naskalne kilkadziesiąt lat temu – opowiada w rozmowie z PAP inicjator badań w Skawicy Krzysztof Rak z Instytutu Archeologii UJ w Krakowie.

Skawica jest miejscowością turystyczną, położoną w dolinie Skawicy, na granicy dwóch pasm górskich: Babiogórskiego i Przedbabiogórskiego.

Krzysztof Rak od lat poszukuje w Karpatach sztuki naskalnej – zarówno tej pradziejowej, jak i nowożytnej. Przypomina, że najstarsze potwierdzone na polskich ziemiach znaki pozostawione na skałach przez ludzi pochodzą z pradziejowej kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach (woj. świętokrzyskie). Jednak sztuka naskalna kojarzona jest głównie z pięknie przedstawieniami zwierząt sprzed wielu tysięcy lat w jaskiniach we Francji czy w Hiszpanii.

Skawica okazała się pod tym względem strzałem w dziesiątkę. Ryty naskalne powstawały tam od II wojny światowej aż do lat 80. XX w. Dzięki ich analizie i wywiadom z miejscową ludnością okazało się, że wykonywali je nastolatkowie.

Wiele wskazuje na to, że do rozpowszechnienia się tego zjawiska przyczyniła się wizyta w przysiółku Skawicy słynnej poetki, Marii Konopnickiej” – podkreśla Rak. Według lokalnej tradycji pisarka miała napisać tam “Rotę”.

“Pamięć o jej pobycie w Skawicy była bardzo silna wśród jej mieszkańców. Tuż po wojnie nauczycielka w lokalnej szkole poleciła jej uczniom wykuć napis, upamiętniający pobyt Konopnickiej w ich wsi. W tym celu młodzież wyciągnęła odpowiedni głaz z rzeki i przemieściła go pod budynek szkoły, gdzie znajdował się do lat 90. (po czym zaginął bez śladu).

Wygląda na to, że część chłopców “złapała bakcyla”. W okolicy zaczęło się bowiem pojawiać coraz więcej rytów – zarówno napisów, jak i przedstawień. Na przykład na jednej ze ścian skalnych wykuto duże, około metrowej wysokości przedstawienia orłów w koronie, przywodzących na myśl godło Polski. Przy nich są nazwiska wykonawców dzieł i daty: 1948 i 1953.

Z dociekań Krzysztofa Raka wynika, iż młodzieńcy chcieli w ten sposób włączyć się w dyskusję na temat modyfikacji godła państwowego i zamanifestować przywiązanie do orła w koronie.

Pojedyncze ryty naskalne pojawiały się w okolicy wsi już w czasie II wojny światowej. Do dziś widoczne jest przedstawienie swastyki, umieszczonej na szubienicy z podaną obok datą: 1942 r. “Co ciekawe wykonawca tego dzieła podpisał się z imienia i nazwiska. Był nim Józef Pacyga” – opowiada archeolog. W innym miejscu wyrył również wiersz upamiętniający Powstanie Warszawskie.

Pacygi nie spotkały żadne konsekwencje i szykany z powodu wykonywania rytów. “Mało kto zapuszczał się w leśne ostępy – w czasie wojny rejon ten znajdował się w zasięgu działań AK i Niemcy panicznie bali się schodzić z głównych traktów” – opowiada naukowiec.

Niedaleko orłów archeolog natknął się na jeszcze inne ryty – również wykonane po II wojnie światowej. To jedyna w swoim rodzaju kronika podsumowująca minione działania zbrojne. Wykuto tam nazwy głównych bitew wraz z ich datami.

W innej części wsi – na skraju lasu i polan, na olbrzymim ostańcu skalnym, Krzysztof Rak znalazł ryty innego typu. Ukazywały przeróżne sceny z życia codziennego – ludzi, kapliczki czy inicjały. Wykonywali je nastoletni pasterze od 2. połowy lat 40. aż do lat 80., kiedy w okolicy zakończono wypas zwierząt. Autorami rytów mogli być zatem nieco znudzeni pastuszkowie – sugeruje archeolog. Podkreśla, że nie ma wśród nich ani jednego wyrazu wulgarnego.

W jego ocenie liczba rytów zachowanych na skałach w Skawicy jest bez porównania większa, niż w innych rejonach Karpat.

źródło: PAP – Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski, www.naukawpolsce.pap.pl

Photo by doctor-a from FreeImages


Ostatnio dodane

Wczesnośredniowieczne zabytki w tajemniczym korytarzu w Gucin Gaju

W tajemniczym korytarzu odkrytym w Gucin Gaju znaleziono zabytki z czasów wczesnego średniowiecza. Znaleziono także monety z XVII wieku - poinformowało biuro stołecznego konserwatora...

Osada z czasów kultury łużyckiej znaleziona na odkrywce pod Koninem

Obronna osada z czasów kultury łużyckiej sprzed ok. 3,3 tys. lat znaleziona została na odkrywce „Tomisławice” Kopalni Węgla Brunatnego „Konin”. Wśród pozostałości znajdują się...

Nietypowe odkrycie na stadionie Ruchu Chorzów

Niemiecki pistolet sygnałowy Hebel M1894 odkryli członkowie Stowarzyszenia Śląska Grupa Detektorystów podczas prac prowadzonych pod główną trybuną stadionu Ruchu Chorzów. Odkryć, których dokonano na...

Nie przegap

Jaki wykrywacz dla dziecka wybrać?

Jeszcze kilkanaście lat temu w ofercie producentów wykrywaczy próżno było szukać detektorów, które byłyby odpowiednie dla dzieci i młodzieży. Ale to, w odpowiedzi na...

Gdzie szukać starych map i materiałów archiwalnych?

Mówi się, że dobre przygotowanie to w przypadku poszukiwacza skarbów połowa sukcesu. Dlatego, przed wyjściem w teren, warto dokładnie przestudiować nie tylko stare mapy,...

Jak skutecznie odstraszyć kleszcze?

Z roku na rok coraz szybciej pojawiają się komunikaty o pierwszym wysypie kleszczy w lasach i parkach. Tak naprawdę, z uwagi na ocieplenie klimatu,...

Jaki pinpointer wybrać?

Wybór pinpointera do precyzyjnego namierzania znalezisk nie sprawia takiego problemu, jak wybór wykrywacza metali. Jednak i ten zakup warto przemyśleć. Tym bardziej, że -...

Czym jest Lidar i dlaczego powinniśmy z niego korzystać?

Rewolucją w prowadzeniu amatorskich poszukiwań było darmowe udostępnienie użytkownikom zdjęć lotniczych i satelitarnych. Każdy, przygotowując się do eksploracji, mógł starannie przeanalizować dokładne obrazy terenu....

Musisz przeczytaćpolecane
teksty wybrane dla ciebie