Kościane grzebienie, żelazne noże, bogato zdobione okucia pasów mieszczańskich i rycerskich, monety – to część zabytków odkrytych w czasie pierwszych wykopalisk na terenie średniowiecznego miasta, Dzwonowa (Wielkopolska). Archeolodzy zlokalizowali je w 2014 r.
W ostatnim dziesięcioleciu w Polsce dzięki fotografii lotniczej odkryto również dwa inne zaginione średniowieczne miasta – pierwszą lokację Szamotuł oraz Nieszawę. Nowo odnaleziony ośrodek nazywał się Dzwonowo, ale najczęściej występował w literaturze w odmianie Swanow lub Zwanowo. Miasto położone jest w rejonie Puszczy Zielonki. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z początku XIV w.
Latem archeolodzy skupili się na wykopaliskach w dwóch miejscach – cmentarzu, na którym od XIV do XVIII w. grzebano mieszkańców Dzwonowa, i na terenie rynku miejskiego.
“Wyniki wykopalisk przerosły nasze najśmielsze oczekiwania” – mówi PAP archeolog kierujący badaniami z ramienia Muzeum Regionalnego w Wągrowcu i jednocześnie odkrywca zaginionego miasta, Marcin Krzepkowski.
W pierwszym tygodniu wykopalisk archeolodzy przebadali 21 grobów. Jednemu ze zmarłych umieszczono w ustach monetę. Był to szeląg Zygmunta III Wazy, dzięki czemu naukowcy mogli określić czas pochówku na pierwszą poł. XVII w. Nekropolia dzwonowska związana była z kościołem p.w. św. Michała rozebranym prawie 250 lat temu.
“Niestety, dokładna lokalizacja świątyni jak na razie pozostaje niewiadomą” – dodaje Krzepkowski.
Od wschodu cmentarz przylegał do obwałowań ziemnych miasta, których istnienie również udało się archeologom potwierdzić podczas tegorocznych prac.
“Bardzo ciekawe wyniki przyniosły wykopy wytyczone przy dawnym rynku miejskim. Natrafiliśmy tu na pozostałości średniowiecznej zabudowy, z której zachowały się pozostałości zasypanych piwnic, których ściany zbudowane były z drewna” – opowiada archeolog.
Podczas wykopalisk okazało się, że XIV-wieczna zabudowa jednej z działek mieszczańskich spaliła się wraz z częścią podziemną. Wkrótce jednak przystąpiono do odbudowy domostwa, wznosząc nieco mniejszą piwnicę.
Zdaniem Krzepkowskiego możliwe jest, że ślady pożaru można wiązać z działaniami wojny domowej toczącej się w Wielkopolsce w latach 80. XIV w.
Z wnętrza piwnic archeolodzy wydobyli olbrzymią ilość zabytków. Jednym z najcenniejszych jest denar Władysława Łokietka z lat 1312-1333 – to, zdaniem Krzepkowskiego, piąty taki dotąd znany egzemplarz. Archeolodzy znaleźli też grzebienie, kamienne osełki, żelazne noże i krzesiwa, bogato zdobione okucia pasów mieszczańskich i rycerskich.
“Odkryte przez nas zabytki dają świadectwo bogatej kultury materialnej mieszczan” – uważa badacz.
Tegoroczne badania były finansowane ze środków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu. W listopadzie archeolodzy ponownie udadzą się w teren. Wtedy przeprowadzą badania nieinwazyjne w ramach projektu dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jednocześnie będą szukać reliktów wsi poprzedzającej lokację miasta.
Miejsce odkrycia średniowiecznego miasta położone jest w rejonie słabo rozpoznanym przez archeologów – to porośnięta gęstym lasem Puszcza Zielonka położona na północ od Poznania. Archeolodzy z reguły odkrywają osady czy cmentarzyska w czasie badań powierzchniowych, które polegają na poszukiwaniu fragmentów naczyń ceramicznych czy innych zabytków na polach uprawnych tuż po orce. Lasy skutecznie utrudniają takie działania. Dzwonowo odkryto tylko dzięki temu, że jego relikty znajdują się na polach uprawnych otoczonych przez las. Marcin Krzepkowski zauważył zarysy miasta w czasie analizy zdjęć opublikowanych w Geoportalu.
źródło: PAP – Nauka w Polsce, www.naukawpolsce.pap.pl, fot. http://dzwonowo.wordpress.com
