Trwają prace nad zmianami w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Powodują one różne reakcje środowisk zaangażowanych w ochronę dziedzictwa. Do dyskusji włączyli się członkowie klubu Lewica, którzy wystosowali interpelację do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
O pracach nad zmianami w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w kontekście prowadzenia poszukiwań zabytków informujemy na bieżąco na łamach portalu www.zdziennikaodkrywcy.pl. O kierunku zmian i roli Polskiego Związku Eksploratorów pisaliśmy ostatnio w artykule Już po spotkaniu konsultacyjnym w sprawie poszukiwaczy. “Byliśmy tam jedną drużyną”.
Z kolei w artykule “Poszukiwacze chcą nieograniczonego dostępu do terenu poszukiwań” SNAP o propozycjach poszukiwaczy i rozmowach w ministerstwie przeczytać można było o apelu wystosowanym przez Stowarzyszeniu Naukowym Archeologów Polskich do premiera Mateusza Morawieckiego.
Jedną z reakcji na pismo SNAP jest interpelacja nr 8426 do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie planowanej liberalizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgłoszona została przez członków klubu Lewica i podpisana przez poseł Joannę Senyszyn.
Oto treść interpelacji:
Panie Ministrze!
Prezes Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich prof. dr hab. Andrzej Michałowski poinformował mnie o trwających w Pana resorcie pracach nad kolejnymi zmianami w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2020 r. poz. 282 i 782). Informacje na temat zmian w obowiązujących przepisach i o przeprowadzonych w związku z tym telekonferencjach z udziałem dyr. Departamentu Ochrony Zabytków MKiDN dr hab. Katarzyny Zalasińskiej pojawiły się również w mediach.
Proponowane zmiany mają doprowadzić do liberalizacji znowelizowanej 1 stycznia 2018 r. ustawy w zakresie art. 109c: „Kto bez pozwolenia albo wbrew warunkom pozwolenia poszukuje ukrytych lub porzuconych zabytków, w tym przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” oraz do stworzenia elektronicznej platformy, na której każdy amator poszukiwania skarbów może zgłosić swoje zamiary prowadzenia wykopalisk. Powiadomienie odpowiedniego urzędu konserwatorskiego ma mieć tryb zgłoszenia, a brak odpowiedzi w określonym terminie będzie oznaczać automatyczną zgodę. Taka zmiana byłaby bardzo groźna, jeśli chodzi o ochronę zabytków, a jej pośrednie skutki są trudne do przewidzenia.
W związku z powyższym, na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1799), zwracam się z następującymi pytaniami:
1. Jak w proponowanych zmianach ustawy rozwiązana zostanie kwestia własności odkrytych zabytków? Kto będzie właścicielem tych przedmiotów?
2. W jaki sposób MKiDN zamierza kontrolować liczbę i jakość wydobywanych zabytków oraz sposób dalszego z nimi postępowania? Chodzi przede wszystkim o kwestie odpowiedniej konserwacji, dokumentacji oraz ewentualnej ekspozycji cennych zabytków.
3. Jakie działania będą podjęte, aby liberalizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która doprowadzi do masowego wydobywania z ziemi zabytków, nie przyczyniła się do powiększenia skali już istniejącego w naszym kraju nielegalnego handlu zabytkami, a zwłaszcza do ich masowego wywozu za granicę?
4. Prowadzenie poszukiwań i wydobywanie zabytków z ziemi bez należytego nadzoru archeologów lub służb konserwatorskich może doprowadzić do bezpowrotnego zniszczenia stanowisk archeologicznych – zarówno już znanych, jak i tych, o których istnieniu jeszcze nie wiemy. Jakie przepisy i działania będą zabezpieczać ochronę stanowisk archeologicznych?
Joanna Senyszyn
Odpowiedź Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego opublikujemy na łamach portalu www.zdziennikaodkrywcy.pl.
