Obiekt: miedziany szeląg koronny Jana Kazimierza z 1660 r.
Stan: Moneta czytelna, w pełni identyfikowalna. Powierzchnia pokryta czekoladową, szlachetną patyną. Awers i rewers pokryty miejscowo plamami korozji chlorkowej miedzi (grynszpan).
Czyszczenie: obiekt należy dokładnie umyć w ciepłej wodzie z mydlinami i delikatnie zeszczotkować powierzchowny brud i produkty korozji, a następnie wysuszyć. Po tym zabiegu należy ocenić, z jakim rodzajem korozji mamy do czynienia. Ze zdjęć wynika, że jest to groźna dla monety korozja chlorkowa, którą należy bezwzględnie usunąć.
Proponowane metody czyszczenia:
- Kąpiel monety w 5-7% roztworze wersenianu dwusodowego (sól dwusodowa kwasu wersenowego – EDTA). Ma on zdolność tworzenia kompleksów (helatów) z innymi metalami, w związku z czym stosowany jest jako bezpieczny środek do czyszczenia wyrobów z miedzi i jej stopów. Po kilku lub kilkunastominutowej kąpieli należy monetę opłukać w wodzie destylowanej i sprawdzić efekt. Jeśli jest taka potrzeba, można posiłkować się ostrożnym czyszczeniem mechanicznym (wykałaczki, skrobaki, skalpele, miniszlifierka).
- Nakładanie punktowo na grynszpan za pomocą pasty z trocin 40-50% roztworu Conservo (lub słabszego, jeśli chcemy maksymalnie zachować patynę). Czas moczenia nie dłuższy niż 5-8 min. W razie potrzeby zabieg powtórzyć. Po każdej sesji można posiłkować się ostrożnym czyszczeniem mechanicznym (wykałaczki, skrobaki, skalpele, miniszlifierka). Pozostałe czerwone wykwity (kupryt) można zneutralizować 30% roztworem perhydrolu i usunąć mechanicznie.
Obie zaprezentowane metody pozwolą na skuteczną eliminację ognisk korozji chlorkowej, co powinno być priorytetem w przypadku tej monety. Niestety miejsca uwolnione od grynszpanu będą zapewne odbiegać kolorystycznie od reszty monety, pokrytej bardzo ładną, czekoladową patyną szlachetną. Dlatego decyzja, czy czyścić i jak czyścić, należy w tym wypadku do właściciela numizmatu, który musi zdecydować, czy zależy mu bardziej na wyglądzie, czy na długoletniej konserwacji jego okazu.
Innym rozwiązaniem tego dylematu może całkowita rezygnacja z czyszczenia. Zamiast tego można pokryć ogniska korozji roztworem benzotriazolu (inhibitor korozji miedzi) w celu jej stabilizacji a następnie nałożyć powłokę ochronną – paraloid B44 lub B72. Pozwoli to na długotrwałe zatrzymanie procesów korozyjnych, lecz nie wyeliminuje całkowicie problemu grynszpanu.
Konserwacja: po oczyszczeniu monety z niepożądanych produktów korozji monetę należy wygotować przez 2-3 min. w wodzie destylowanej w celu usunięcia resztek chemii. Następnie należy ją wysuszyć i odtłuścić w acetonie. Kolejnym krokiem powinno być nałożenie za pomocą pędzelka z naturalnego włosia cienkiej warstwy żywicy (paraloid B44 lub B72) w celu zabezpieczenia powierzchni monety przed działaniem czynników zewnętrznych i dostępem powietrza, które sprzyja nawrotom korozji. Po nałożeniu paraloidu można dodatkowo pokryć obiekt woskiem mikrokrystalicznym Cosmoloid 80H, aby zmatowić powierzchnię i dodatkowo ją zabezpieczyć.
Autorem porady jest Piotr Lipski – twórca unikatowej receptury płynu do czyszczenia monet „Conservo”. O właściwościach płynu przeczytać można na stronie poszukiwacz.eu. Tam też dostępna jest galeria zdjęć, prezentująca skuteczność płynu w przypadku czyszczenia srebrnych i miedzianych monet.
